3.Ардчилсан төрийн шинж

Ардчилал

Ардчилалд сонгууль маш чухал үүрэгтэй

Ардчилал нь улс төрийн онолын хувьд өөр хоорондоо холбоо хамааралтай засаглалын хэлбэр, улс төрийн философиудын цогц юм. Ардчиллын нэг үндсэн шинж нь чөлөөт сонгууль явагддаг явдал. Чөлөөт сонгууль явагдахын тулд үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, хэвлэл мэдээллийн чөлөөтэй байдал, хууль ёсны дагуу удирдах зэрэг зүйлс хэрэгтэй байдаг.

 Иймд эдгээр нь ч ардчиллын гол тулгуур шинжүүд болно. Дарангуйлал, улс төрийн асуудалд хөндлөнгөөс оролцох явдлыг цээрлэхийн тулд цэргийн хүчинг ард түмэн захирч зохиулах явдлыг мөн чухалчилдаг. Зарим орнуудад ардчилал нь тэнцүү эрх гэсэн зарчим дээр тулгуурладаг.
Ардчилал буюу демократ засаглал гэсэн нэр томъёо нь эртний грек хэлний "ард түмэн" (демос, δημος), "засаглал" (кратос, κρατος) гэсэн хоёр хэллэгээс гаралтай үг бөгөөд нийлээд "ард түмний засаглал" гэсэн утгатай болно.
Ардчиллыг олон янзаар тодорхойлдог. Тухайлбал ард түмнээс олгосон эрх мэдлийн хүрээнд ажиллах тєрийн хэлбэр, дээд эрх мэдлийг ард түмэнтэй хамтран эдлэх тєрийн тогтолцоо гэх мэтээр тодорхойлдог. Мєн ард түмний удирдлага гэсэн нэлээд нийтлэг тодорхойлолт байдаг юм.

Ардчиллын хэлбэрүүд

Төлөөллийн ардчилал

Иргэд зохих хөтөлбөрийг биелүүлэх үүрэг бүхий албан тушаалтныг сонгож түүгээр дамжуулан засаглалыг хэрэгжүүлэх хэлбэр. Ангилал:

• Парламентийн
• Либерал

Шууд ардчилал

Иргэд сонгогдсон буюу томилогдсон албан тушаалтнаар дамжуулалгүй нийгмийн аливаа асуудлыг шийдвэрлэхэд өөрсдөө биеэр оролцдог.

Социалист ардчилал

Үүний жишээнүүд нь:

• Социал ардчилал - Капитализмаас бага багаар, энх тайвны замаар социализм руу шилжих бодлоготой улс төрийн үзэл суртал
• Ардчилсан социализм - Эдийн засгийг социализмаар, удирдлагаа ардчиллаар хэрэгжүүлдэг
• Пролетариатын диктатурчлал - Капиталист нийгэм коммунизм рүү шилжих явцны түр зуурын байдал. Энэ үед пролетариат буюу ажилчин анги засгийн эрхийг түр барьж тухайн үеийнх нь улс төрийн системийг орлож үгүй болгоно.

Анархист ардчилал

Анархизм гэдэг нь ердийн засаглалыг эсэргүүцдэг улс төрийн философи. Анархист үзлийг дэмжигчид нь голдуу шууд ардчилалыг дэмждэг бөгөөд улмаар анархист ардчилал нь үүний хэлбэр болдог.

Ирокез ардчилал

Америкийн индиануудын бүлгүүдийн нэг болох Ирокез нийгмийн хэрэглэж байсан ардчиллын хэлбэр. Америкийн төлөөллийн ардчилалд нөлөө болсон гэдэг

Сонгуулигүй ардчилал

Сонгууль явуулахгүйгээр олон хүмүүсийн дундаас хэн нэгнийг санаандгүйгээр сонгох. Сонгогдсон хүнээс илүү нийтийн эрх ашгийг бодсон байна хэмээх үзлээс хамааралтай

Зөвшөөрлийн ардчилал

Зөвхөн сонгуульд ялснаар бус ихэнх хүмүүс үүнд зөвшөөрсний дараа л хүчинтэй болдог